بیماری ریکتز در طیور

بیماری ریکتز در طیور

ریکتز یا همان راشیتیسم یک بیماری متابولیک است که به دلیل کمبود کلسیم در استخوان ها ایجاد می شود. رژیم غذایی نامتعادل ، کمبود فسفر، کلسیم و ویتامین D3 می تواند باعث ایجاد این بیماری شود.

ریکتز (Rikets) چیست؟

در جوجه ها، کمبودهای تغذیه ای ناشی از عدم تعادل کلسیم یا فسفر، ویتامین D3 معمولاً راشیتیسم نامیده می شود، اما برخی از افراد ترجیح می دهند دلیل اصلی ریکتز را کمبود فسفر و ویتامین D3 معرفی کنند.

کمبود ویتامین D3 و فسفر در طی هفته های اول زندگی در جوجه ها و بوقلمون ها شایع تر است. کمبود کلسیم معمولاً در پرندگان جوان هم سن و یا در مرغ های تخمگذار بالغ اتفاق می افتد.

نشانه های بالینی ریکتز

در گله های جوان و در حال رشد، پرندگان بیمار لنگ می زنند، راه رفتن برای آن ها مشکل است و به کندی رشد می کنند.

سنبله های استخوان بلند در این طیور می توانند حجم آنها را افزایش دهد که به ویژه در مفاصل خرگوشی بیشتر دیده می شود. این نوع پرندگان اغلب در حالت چمباتمه و هنگام نشستن استراحت می کنند.

نشانه های کالبد گشایی ریکتز

در پرندگان جوان، استخوان ‌ها نرم و انعطاف‌پذیر هستند و معمولاً اپی‌فیز استخوان‌ های دراز بزرگ می ‌شوند. دنده ها به طور قابل توجهی در محل اتصال به ستون فقرات بیرون زده اند. دنده ها ضخیم و تقریباً خمیده شده، قفسه سینه در طرفین صاف است. منقار نرم و انعطاف پذیر و به راحتی خم یا کج می شوند. غده پاراتیروئید اغلب به طور قابل توجهی افزایش یافته و بزرگ می شود.

سنین بروز بیماری ریکتز یا نرمی استخوان

ریکتز (راشیتیسم یا پوکی استخوان) در هر سنی دیده می شود، اما بیشتر در سنین 10 تا 14 روزگی و بیشتر در بوقلمون های کوچک آشکار می کند. طی تحقیقات انجام شده مشخص گردید که این بیماری با سرعت بالای رشد یا افزایش وزن بدن  رابطه مستقیمی دارد.

بنابراین می توان نتیجه گرفت که اگر محدودیت انرژی بین روزهای هفتم و بیست و یکم دوره باروری و پرورش ایجاد کنیم می توانیم بروز این بیماری را کاهش دهیم.

علت بروز ریکتز

علت اصلی بیماری ریکنز در طیور، کمبود کلسیم در سطح سلولی است. علائم راشیتیسم یا پوکی استخوان، باعث می شود تا استخوان ها و منقار پرنده نرم و الاستیک شود. در بیشتر موارد هم می توان از روی استخوان های نرم سینه  و برآمدگی گره مانندی در محل اتصال مهره های ستون فقرات این بیماری را به راحتی تشخیص داد.

سایر علائم بیماری ریکتز بزرگ و پهن شدن ناحیه رشد در استخوان های بلند است. به دلیل بزرگ شدن و نرم شدن مچ پا، این امر می تواند منجر به فلج شدن پرنده شود.

بالا رفتن حجم انتهای استخوان های بلند، مخصوصاً در مفصل خرگوشی مانند، باعث می شود پرندگان نتوانند در حالت طبیعی استراحت کنند.

افزایش کلسیم رژیم غذایی باعث کاهش بیشتر فسفر می شود (زیرا کلسیم اضافی به صورت فسفات کلسیم از بین می رود). به طور کلی، هر عاملی که ممکن است در روی عوامل  زیستی، ویتامین D3 یا متابولیت های فعال آن تأثیر بگذارد، خطر ابتلا به راشیتیسم یا پوکی استخوان را در پرنده افزایش می دهد.

اینها شامل کمبود ویتامین D و C و افزایش سطح ویتامین A و کلر، و همچنین افزایش مایکوتوکسین های رژیم غذایی، فیتات ها و پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای (NSPs) است.

1- عدم بالانس ویتامین‌های جیره

جذب بیش از حد یکی از ویتامین های محلول در چربی باعث کاهش جذب سایر ویتامین های این نمونه می شود.

در شرایط استرس زا، نیازهای غذایی به ویتامین C بیش از حد توصیه شده در نظر گرفته می شود.

2- ازدیاد کلر

افزایش مقدار کلر در رژیم غذایی ممکن است عامل مختل کننده 1 و 25 دی هیدروکسی کوله کلسیفرول باشد. افزایش مصرف کلر به شکل کولین کلرید یا کلرید آمونیوم با برهم زدن تعادل الکترولیت ها منجر به اسیدوز متابولیک و کاهش تولید کلیه دی هیدروکسی کوله کلسیفرول 1 و 25 می شود.

3- کمبود منگنز

مهمترین عارضه ای که از کمبود عنصر منگنز در بدن بروز می کند، پروزیس است. در این مشکل استخوان درشت نی تغییر شکل داده و همراه با بزرگ شدن مفصل خرگوشی و منبسط شدن سر انتهای استخوان درشت نی همراه است. در ادامه وتر آشیل از کندیل های دو استخوان لغزیده می شود. به دلیل کمبود آب و غذا در برجستگی های هر دو پا، پرنده می میرد.

4- سموم قارچی و یا مایکوتوکسین‌ها

مایکوتوکسین ها عوامل دیگری هستند که به عملکرد ویتامین D3 یا متابولیسم فعال تداخل می کنند. تأثیر سموم قارچی بر روی کبد بر عملکرد ویتامین D3 تأثیر می گذارد و خطر ابتلا به راشیتیسم یا پوکی استخوان را افزایش می دهد.

5- افزایش پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای

پلی ساکاریدهای نشاسته (STPs) تعداد میکروب ها را در روده کوچک افزایش می دهند و این باکتری ها نمک های صفراوی را کاهش و ساختار میتوکندری را کند می دهند که منجر به هضم چربی ها و ویتامین های محلول در چربی می شود. در نتیجه باعث کاهش هضم و جذب کلسیم و ویتامین D3، شده و منجر به افزایش علایم ریکتز( راشیتیسم) می شود.

پیشنهاد مطالعه: بیماری آسیت در طیور، بیماری کوکسیدیوز در طیور

6- جیره نامناسب

به دلیل ناتوانی پرندگان در تولید فیتاز، فیتات موجود در منابع گیاهی را می تواند توسط کاتیون های خاص موجود در مواد غذایی مانند کلسیم، آهن، روی و منگنز از پرندگان حذف شود که باعث کاهش فراهمی زیستی کلسیم و فسفر و در نهایت کاهش ایجاد ریکتز است. برخی از غذاها مانند غذاهای کنجاله کانولا که حاوی اسیدهای آمینه گوگرد بالایی دارند، مانند متیونین و سیستئین که می توانند به کلسیم در دستگاه گوارش بچسبند و ارزش غذایی آن را کاهش دهند که خطر ابتلا به راشیتیسم را افزایش می دهد.

رابطه بیماری ریکتز و بروز آسیت

از آنجایی که ریکتز ها استحکام استخوان ها و دنده های پرندگان ضعیف را کاهش می دهند، می توانند باعث آسیت هم شوند.

کنترل و پیشگیری ریکتز

در ابتدا باید رژیم غذایی را طوری تنظیم کرد که کلسیم و فسفر متعادل شده و میزان ویتامین D3 در جیره کنترل شود. در صورت عفونت، می توان حدود سه برابر مقدار طبیعی ویتامین D3 را به مدت دو هفته به دان اضافه کرد، به شرطی که به مقدار کافی باشد بدون شک اگر در منبع های مقوی کلسیم، فسفر و ویتامین D3 تامین شود، می توانیم بروز راشیتیسم را کاهش داده و به حداقل برسانیم. گزارش شده است که پرندگانی که علائم بیماری را نشان می دهند اغلب به تغذیه فسفات کلسیم و ویتامین D3 در آب آشامیدنی خود پاسخ مثبت می دهند. به این نکته بسیار مهم توجه کنید که با توجه به توانایی آن در تداخل با مصرف ویتامین D3، توصیه می شود در هنگام افزودن ویتامین D3 به آب آشامیدنی از ویتامین A استفاده نکنید.

دوز را با توجه به سن و تولید گله تهیه کنید. اگر رژیم غذایی شما کمبود ویتامین D3 دارد، بهتر است به مدت 2 تا 3 هفته 3 برابر مقدار عادی در یک دوره ویتامین D3 اضافه کنید. سپس یک رژیم غذایی متعادل با مقادیر توصیه شده معمول به او بدهید.

به دلیل کمبود کلسیم می توان به جوجه های تخم گذار یا فلج روزانه یک گرم کربنات کلسیم در کپسول های ژلاتینی داد.

سخن آخر

در پایان می توان این گونه نتیجه گرفت که باید از یک رژیم غذایی متعادل با مقادیر کافی کلسیم، فسفر و ویتامین D3 استفاده کنید. آنتی اکسیدان های شیمیایی را می توان به رژیم غذایی اضافه کرد تا به حفظ ویتامین D3 کمک کند. غذاها باید با توجه به سن، نوع گله و تولید با دقت تهیه شود. توجه داشته باشید که طیور به ویتامین D3 نیاز دارند و این نوع ویتامین D با ویتامین D2 که معمولاً در رژیم غذایی سایر حیوانات استفاده می شود متفاوت است.

تعادل مناسب جیره از نظر درصد کلسیم و فسفر و تعادل این دو عنصر و همچنین استفاده از مکمل های ویتامینی و معدنی لازم و مناسب در جیره جوجه های گوشتی از بروز ریکتز و آسیت در جوجه های گوشتی جلوگیری می کند.