تقویت کننده های سیستم ایمنی که باعث موفقیت بیشتر در پاسخ ایمنی مربوط به واکسن ها میگردد الف) مواد مغذی 1:بصورت یک کار تحقیقی ثابت شده میزان 22 گرم آرژنین (در مقابل حدودا 12 گرم در جیره های معمول) تاثیر چشمگیری در افزایش پاسخ ایمنی دارد 2:ویتامین Eبه میزان 80 میلیگرم در هر کیلوگرم جیره باعث افزایش پاسخ ایمنی در مقابل بیماری بورس عفونی میگردد 3:ویتامین c هر چند در بدن طیور به میزان کافی از گلوکز ساخته میشود اما در شرایط تنش سریعا تعادل بین تولید و مصرف ان در بدن بر هم میخورد میزان مصرف موثر آزمایشی آن 1000 ppm بوده که حتی به تنهایی در مورد چالش بیماری گامبورو بطور مستقیم نقش محافظت کننده ای ایفا نموده 4:الکترولیتها باعث کاهش میزان تلفات در بیماری بورس عفونی شدند 5:نقش محافظت کنندگی سلنیوم و اسیدهای چرب غیر اشباع هم ثابت شده است ب)داروها و ترکیبات شیمیایی 1: آسپرین با مهار سنتز پروستاگلندین ها باعث بهبود پاسخ ایمنی و بازگشت رشد از دست رفته جوجه ها شد 2:داروی ناپروکسن با مهار سنتز پروستاگلندین E2 باعث بهبود پاسخ ایمنی گردید 3:لوامیزول بعنوان داروی انتخابی در مقابل نماتودها از جمله داروهایی است که با دوز نهایی 10 میلی گرم برای هر کیلوگرم وزن زنده باعث افزایش پاسخ ایمنی هومورال و با واسطه سلولی گردید و در دوزهای بالای 17.5 میلیگرم اثر مخربی بر سیستم ایمنی و بافتهای لمفوییدی داشته است 4:سالینومایسین با افزایش پرولیفراسیون لمفوسیت ها و افزایش ایمنی با واسطه سلولی در ارتقا پاسخ ایمنی موثر شناخته شد ج)ترکیبات گیاهی 1: برگ گیاه گلرنگ به دلیل داشتن پلی ساکاریدهای خاصی در ارتقا سیستم ایمنی موثر است و همچنین باعث افزایش عملکرد ماکروفاژها میگردد 2: ترکیب پلی ساکاریدی گیاه گون به میزان 0.5,1 و 2 میلی لیتر به ازای هر پرنده باعث افزایش پاسخ ایمنی هومورال در مقابل واکسن نیوکاسل گردید واز کاهش اثر واکسن گامبورو در مقابل واکسن نیوکاسل کاست 3:برگ گیاه چریش به میزان 2 گرم در کیلوگرم جیره ایمنی هومورال را بهبود بخشید 4:گیاهانی مثل پنیر باد,ریحان درختی,جیلوی,آاونلا باعث افزایش انتقال لمفوسیتی و بلاستوژنز میگردند 5:عصاره الکلی گیاه سرخار گل به مدت 5 روز باعث افزایش فعالیت فاگوسیتوزی و افزایش عیار انتی بادی در مقابل ویروس گامبورو و نیوکاسل گردید مدت مصرف بیش از 5 روز عملکردی معکوس داشته است د) ترکیبات حیوانی 1:بعنوان کار تحقیقاتی عصاره تیموس بعنوان محرک و افزایش دهنده ایمنی هومورال و ایمنی با واسطه سلولی تشخیص داده شد ه)پروبیوتیک ها 1:گونه های لاکتوباسیل باعث القا تولید سیتوکین ها میگردند اما سایر سویه ها تاثیر معنی داری در افزایش پاسخ ایمنی نداشتند
