يكي از مواردي كه پرورشدهندگان طيور و بويژه طيور گوشتي در طي دوره پرورش با آن مواجه ميشوند وجود بستر خيس ميباشد . عوامل مديريتي ، تغذيهاي و بيماريها ميتوانند سبب بروز اين مشكل شوند . بستر خيس را كه علت آن بروز اسهال در گله ميباشد نبايد با آنتريت و يا تورم روده اشتباه نمود . اسهال عارضهاي است كه مدفوع حالت آبكي داشته باشد ، درصورتيكه آنتريت عبارت از تورم بافت مخاطي روده در اثر عواملي مثل كوكسيديوز و غيره ميباشد . در حالت طبيعي مدفوع با منشاء رودهاي در طيور داراي رنگ حنايي و يا قهوهاي با رسوب اورات در سطح آن ميباشد كه 12 تا 16 بار در شبانهروز تخليه ميگردد . مدفوعي كه منشاء آن از سكوم باشد داراي رنگ قهوهاي تيره ، بصورت نيمه مايع و معمولاً يك يا دو بار در شبانهروز دفع ميشود كه اين نوع مدفوع نيز نبايد با مدفوع اسهالي اشتباه گردد . مديريت و رابطه آن با بستر خيس در طيور بستر در طيور بايد در سطح و عمق آن از نظر قوام و چسبندگي يكسان باشد . در شرايط مديريتي مناسب و سلامت گله ، باتوجه به سن ، رطوبت بستر ميتواند بين 10 تا 30 درصد متغير باشد ، اگرچه در مناطق گرم و بسيار خشك رطوبت به 5 درصد نيز ممكن است كاهش يابد . بستري كه داراي چنين شرايطي باشد بعد از چسبندگي در اثر فشردن در بين انگشتان ، بلافاصله ذرات آن از همديگر جدا خواهند شد كه وجود اين حالت عدم چسبندگي ناشي از فعاليت باكتريهاي موجود در آن ميباشد. بستري كه رطوبت آن بيشتر از 30 درصد باشد بعد از فشردن در دست ، حالت خود را حفظ كرده و ذرات آن از همديگر جدا نخواهند شد . بستر خيس گاهي به بستري گفته ميشود كه فقط سطح آن مرطوب و چسبنده ميباشد ولي قسمتهاي عمقي آن ممكن است خشك باشد . در چنين مواردي قسمتهاي سطحي بستر بعد از خشك شدن تشكيل لايهاي چسبنده و سفت را ميدهد و بعبارت ديگر ، از نظر قـوام و چسـبندگي در سطـح و عمـق ، از يكـديگر متفـاوت ميباشد . وجود بستر سفت در نقاطي از سالن سبب ميشود كه طيور تمايلي به نشستن در اين محلها را نداشته باشند و لذا بعلت نرسيدن گرماي بدن طيور به اين نقاط و عدم فعاليت باكتريهاي موجود در آن ، رطوبت و چسبندگي باز هم بيشتر خواهد شد . درصورت وجود چنين حالتي در بستر ، با بهبود شرايط مديريتي و زيروروكردن بستر بايد اقدام به رفع اين مشكل كرده و درصورت نياز مقداري بستر تازه اضافه نمود تا مرغها تشويق به نشستن در آن نقاط شوند . با جلوگيري از ريزش آب در سالن ، تنظيم مقدار و ارتفاع آبخوريها و بهبود تهويه ميتوان از تشكيل بستر بهم چسبيده و سفت شده جلوگيري نمود . در ميان عوامل مديريتي ، تهويه ميتواند بيشترين نقش را داشته باشد . 1000 قطعه مرغ در شبانهروز حدود 500 ليتر آب از طريق مدفوع دفع ميكنند . تهويه ناقص كه قادر به تخليه اين مقدار آب از سالن نباشد به آساني و بويژه در زمستان ميتواند سبب بروز بستر خيس و ايجاد چسبندگي در سطح آن گردد . تغذيه و رابطه آن با بستر خيس در طيور فعاليت كليه در طيور بصورت مداوم و ادرار كه بصورت مايع غليظ موكوسي و حاوي مقدار زيادي اورات است با پوشانيدن سطح مدفوع ، دفع ميگردد . مكانيسمي كه بنام جريان برگشتي ناميده ميشود سبب ميگردد مقداري از آب و الكتروليتها مجدداً در راست روده جذب شده و تعادل الكتروليتي برقرار گردد . افزايش مصرف آب صرف نظر از علت آن ، ميتواند سبب بروز اسهال ، مدفوع آبكي و بستر خيس گردد كه به تعدادي از آنها اشاره ميشود .
1- جيرهبندي دان و يا ناكافي بودن دان . اين مورد بويژه در گلههاي مادر گوشتي كه دان جيرهبندي ميگردد بوضوح ديده ميشود.
2- كيفيت آب و دان مصرفي از نظر مقادير سديم ، پتاسيم و منيزيوم . سديم و پتاسيم حجم آب بدن را تنظيم ميكنند . وجود مقدار زيادي سديم در آب مصرفي و يا در دان كه ميتواند بصورت نمك باشد سبب افزايش مصرف آب خواهد شد . وجود پتاسيم اضافي نيز كه ميتواند ناشي از وجود آن در موادي مثل كنجاله سويا ، ملاس و غيره باشد نظير سديم ، سبب افزايش مصرف آب و اسهال خواهد شد . منيزيوم از عناصري است كه بعلت وفور آن در مواد اوليه مورد استفاده دان ، به مكمل طيور افزوده نميشود، معهذا وجود مقدار زيادي از اين عنصر در آب ، سبب بروز عارضه اسهال و خيس شدن بستر خواهد شد.
3- متعادل نبودن جيره از نظر مقدار پروتئين و اضافه بودن و بويژه وجود پروتئين با كيفيت و با قابليت هضم كم در آن . وجود چنين پروتئيني كه بخوبي هضم و جذب نشده باشد در انتهاي روده در اثر تخمير ميكروبي ، سبب بروز اسهال ميگردد . بروز عارضه سوختگي مفصل خرگوشي در نيمچههاي گوشتي ناشي از وجود مقادير زيادي پروتئين با قابليت هضم كم ، نظير پودرگوشت و ضايعات كشتار گاهي در جيره ميباشد.
4-وجود مقادير زيادي قند جذب نشده در موادي مثل جو و تغيير فشار اسمزي ناشي از آن در روده ، اسهال بروز خواهد كرد
5- تغيير ناگهاني مواد اوليه و فرمول دان نيز ميتواند سبب ايجاد اسهال در طيور گردد.
6- افزودن چربي با كيفيت پائين و غير قابل هضم از ديگر عوامل بروز اسهال و مدفوع آبكي در طيور ميباشد.
7- ويروسها ، باكتريها تك ياختهايها و مايكوتوكسينها نيز نقش مهمي در ايجاد عارضه اسهال در طيور ميتوانند داشته باشند.
8- مصرف آنتيبيوتيكها و انواع داروهاي ضد ميكروبي نيز يكي از علل اصلي بروز اسهال در طيور ميباشند. بروز اسهال ناشي از تركيبات ضد ميكروبي بويژه در كشورهائي كه بصورت مداوم از اين مواد استفاده ميشود يكي از مشكلات اين صنعت ميباشد كه متأسفانه كمتر به آن نيز توجه شده و حتي تصور ميشود كه با مصرف اين تركيبات بروز اسهال بايد كمتر نيز گردد . مصرف تركيبات ضد ميكروبي با تغيير فلور ميكروبي روده و ايجاد عدم تعادل بين ميكروارگانيزمهاي مفيد و مضر سبب بروز اسهال ميشوند . عواقب ناشي از وجود بستر خيس در طيور 1- افزايش مقدار آمونياك در سالن كه ناشي از تخمير اوره ميباشد . 2- كاهش مصرف دان ناشي از افزايش آمونياك و بروز و يا تشديد عوارض تنفسي و مستعد شدن گله به بيماريهاي ميكروبي و كلي باسيلوز . 3- كاهش جذب مواد و كاهش راندمان و عملكرد گله . 4- مستعد شدن گله به بيماريهاي روده و بويژه كوكسيديوز . 5- آلودگي سطح خارجي پرنده ، افزايش تورم مفصل خرگوشي و ايجاد زخم در جناغ سينه كه در نهايت منجر به حذف تعداد بيشتري از طيور در كشتارگاه خواهد شد