هر قدر اطلاعات بیشتر کسب شود خسران کار کمتر است و سرمایه اصلی در مدت معلوم برگشت خواهد شد. همانطوریکه می دانیم اخیراً موضوع پرورش شترمرغ در ایران توجه دست اندرکاران و سرمایه گذاران را به خود معطوف ساخته است. گروهی از علاقه مندان به این رشته و یا بهتر بگوییم سرمایه داران، پس از جمع آوری شتاب زده اطلاعات از این طرف یا آنطرف دنیا اقدام به ورود تخم و یا جوجه و یا پرنده بالغ یعنی شترمرغ نموده اند. ظاهراً تا این مرحله هیچ اشکالی بوجود نیامده و انشاءالله که نخواهد آمد ولی مشکلات بعد از این ممکن است بدلیل عدم دانش کافی باعث به خطر افتادن برگشت سرمایه اصلی بدست صاحبان سرمایه باشد. البته انتظار هم چنین است، به عبارتی اگر خطراتی در این باب بوجود آید نباید انگشت حیرت بدندان گزید چرا که در این رشته خاص یعنی پرورش و تولید شترمرغ و خانواده آن، مشکلاتی در سطح جهان از نظر نوع کیفیت تغذیه و بیماری و باروری و نیز سیستم هچری مطرح است که تا این زمان متخصصین فن در حال برطرف کردن آنها می باشند.
بنظر نباید در این امر شتاب نمود اگر در این امر جدی هستید و می خواهید به هر صورتی سرمایه تان را در این رشته نو پا در ایران بکار گیرید بیایید با هم به مواردی چند نظری افکنیم:
۱) تا آنجا که می توانید با استفاده از تمامی امکانات موجود در کشور اطلاعات کسب نمائید و از کارشناسانی که می توانند در این راه به شما یاری رسانند بهره مند شوید البته این یک امر کلی است یعنی در هر زمینه ای باید اطلاعات خود را اضافه نماییم. داشتن اطلاعات زیاد ما را با ضرر کمتری مواجه خواهد ساخت.
۲) برآورد نیاز و مصرف داخلی. از خود سوال کنیم که گوشت شترمرغ تا چه میزان در داخل کشور شناخته شده و تقاضای مکفی برای آن وجود دارد. البته ممکن است گفته شود که سرمایه گذاری در هر رشته نوپا و تازه ای برای اینکه در بازار مصرف جا بیفتد نیاز به زمان دارد. آیا شما جزء آندسته از سرمایه گذارانی هستید که این طول زمان نامشخص را می پذیرید؟ تا چه مدت و به چه قیمتی؟ اگر بازار داخلی را مد نظر ندارید پس می خواهید وارد بازارهای جهانی شوید. آیا می توانید با رقبای قوی در سراسر جهان که ده ها سال است در این امر تقریباً خبره شده و بازار جهانی را در دست خود دارند رقابت نمائید؟
۳) آیا با نوع رفتار (بخصوص در زمان جفت گیری)، همینطور به بیماری آنها آشنایی دارید؟ آیا اطلاع دارید که از کدام نژاد برای پرورش و تولید نسل استفاده نمائید که با آب و هوای ایران تطبیق داشته و بیشترین محصول را به شما ارائه دهد؟ آیا می دانید کدام منطقه ایران برای پرورش شترمرغ مناسبتر است؟
۴) در حال حاضر اگر بخواهید گروهی از شترمرغهای آماده به کشتار را ذبح نمایید، آیا کشتارگاه ویژه ای برای این نوع پرندگان وجود دارد؟ یا اینکه از کشتارگاه های موجود استفاده خواهید نمود؟
۵) آیا می دانید چگونه می توان درصد جوجه آوری تخم ها را افزایش داد، یا اینکه تنها به اطلاعات مکتوب شرکتهای خارجی صادر کننده این گونه اقلام اکتفا خواهید نمود؟
۶) آیا از وضع و کیفیت و نوع تغذیه این پرندگان درشت قامت اطلاعات کافی دارید، مثلاً می دانید که این پرندگان به چه میزان ویتامین و همین طور چربی و پروتئین نیاز داشته و همچنین تغییرات فرمول غذایی در طول زندگی باروری آنها را فرا گرفته اید؟
۷) آیا منابع تهیه شترمرغ را در جهان می شناسید،؟ آیا می دانید بهترین نژادی که در جهان ضریب تبدیل غذایی آن مطلوب است و بالاترین مقدار گوشت و بهترین نوع پوست و پر را تولید می کند، در مقابل تغییرات آب و هوایی و نیز بیماری مقاوم کدام است و در کجاست؟
اکنون برای شناخت بهتر از این نوع پرنده مطالبی را با هم مرور می نماییم، شاید کمکی باشد به آن دسته از علاقه مندانی که قصد ندارند بدون مطالعه و شتابزده به کاری مبادرت ورزیده و سرمایه خود را به خطر اندازند.
شترمرغ در زمانهای پیشین در مناطق آفریقایی، سوریه و کشورهای عربی یافت می شد. آن را می توان بومی آفریقا دانست. استخوان ها و فسیل شترمرغ یافت شده در آثار باستان شناسی حکایت از قدمتی حدود ۶۰ میلیون ساله دارد. شترمرغ صرفه نظر از این که برای گوشت و پر شکار می شده، مصریان، یونانیان و رومیان باستان کسانی بودند که این پرندگان وحشی را رام کرده و زنان اشراف مصری و رومی برای سواری از آن استفاده می کردند. بر خلاف پر سایر پرندگان، ریشه های پر شترمرغ از نظر طول از هر دو طرف یکسان است، به همین خاطر از این پر در مصر باستان بعنوان مظهر و نماد قضاوت و حقیقت استفاده می گردید. در آثار بجا مانده از معابد توتان خامون، برای نشان دادن قدرت مافوق فرعون او را در حال شکار شترمرغ با تیر و کمان نشان داده اند. عربها از روی اسبهایشان این پرنده را برای گوشت و پوست آن شکار کرده و از پوست آن لباس تهیه می نمودند.
متجاوز از صد سال است که در سرتاسر آفریقا شترمرغ را برای پرهای آن شکار می کردند ولی امروزه پر شترمرغ ارزش اقتصادی کمتری نسبت به گوشت و پوست آن در جهان دارد. گوشت این پرنده ها از نوع گوشت قرمز است با طعم گوشت گوساله و نسبت به مرغ و بوقلمون دارای کلسترول کمتری است.
پرندگان گروه Ratite (پرندگان بزرگ سینه پهن فاقد قدرت پرواز) مثل شترمرغها، Emu ها، Kiwi ها و Cassowary ها، مدت صدسال است که به منظور تجارت مورد پرورش قرار می گیرند.
محبوبیت آنها در بین مردم در خلال چند سال اخیر بشدت رو به افرایش گذاشته است . تجارت پرورش شترمرغ در حال حاضر در پنجاه ایالت آمریکا همچنین در کانادا و مکزیک صورت می گیرد.
بسیاری از پرورش دهندگان و تولیدکنندگان صنعتی غذای شترمرغ با استفاده از تجربیاتی که درباره مرغها و بوقلمونها اندوخته اند موجب بهبود راه بردی تغذیه در این نوع پرندگان خاص گشته اند. سعی و تلاش تولیدکنندگان باعث شده است که صنعت پرورش پرندگان سینه پهن با موفقیت پیش رود. بطور مثال، مشخص گردید که جنس ماده چه تعداد تخم می گذارد و در عرض پنج سال این تعداد می تواند به حدود دو برابر برسد.
امروزه جوجه ها با مدیریت مناسب و فنی نسبت به گذشته می توانند بیشتر زنده بمانند. با این وجود هنوز مطالب زیادی درباره این پرنده وجود دارد که نامعلوم باقی مانده است و باید بدان پی برد زیرا اطلاعات علمی لازم در مورد مدیریت تغذیه این نوع پرندگان خاص یعنی سینه پهن ها یا گروه شترمرغها همچنان مورد نیاز جامعه پرورش دهندگان جهان است. شاید یکی از بزرگترین دغدغه های موجود در بین سازندگان خوراک و تولیدکنندگان این دسته از پرندگان این باشد که نسبت به کیفیت غذا و سلامتی آن برای استفاده پرندگانی از این نوع به اطمینان کامل دست نیافته اند.
جوجه های شترمرغ را در سنین سه تا چهار ماهه برای پرورش می فروشند ولی بیشتر آنها را تا یکسالگی یا کمی بیشتر برای صادرات محصولاتی چون گوشت و پوست نگهداری می کنند. در این سن پرنده حدود ۵/۳۲ الی ۵/۴۷ کیلوگرم گوشت ۰۲/۲ الی ۸۶/۱ مترمربع پوست قابل استفاده دارد که از نظر کیفیت و دوام سه برابر پوست گاو است البته پرها را نیز باید بدان اضافه کرد. هر شترمرغ، بالغ بر دو کیلوگرم پر تولید می کند در وسایل لوکس و صنعت استفاده زیادی دارد.
● مدیریت و مشخصات ویژه:
شترمرغ یکی از بزرگترین پرندگان جهان محسوب می شود با طول قامت ۴۳/۲ الی ۷۴/۲ متر با ۹۰ الی ۱۳۵ کیلوگرم وزن. نرها معمولاً به سادگی جابجا می شوند ولی در فصل جفتگیری کمی وحشی و خشن هستند. دو ماده و یک نر را بعنوان یک واحد تولیدی و یا تریو می دانند (از سن سه تا چهل سالگی) پنج تریو در یک چراگاه به وسعت نیم هکتاری قابل نگهداری می باشند. انتظار می رود که در هر تریو ۱۲۰ الی ۲۰۰ تخم در سال تولید گردد که با یک مدیریت تا ۸۰ درصد قابلیت جوجه آوری دارند. مدیریت این پرندگان آمیخته ای است از نشخوارکنندگان و پرندگان، این در حالی است که شترمرغها اساساً علف خوار بوده ولی با دو معده و یک سنگدان و پیش معده ولی بدون چینه دان. پرنده بالغ می تواند بخوبی در مقابل بیماریها مقاوم باشد و مرگ تنها در اثر تصادفات بروز نماید.
● ایجاد ضایعات در پا:
معمولاً جوجه شترمرغها تا دو ماهگی مدیریت ویژه ای را می طلبد. آنها به عوامل استرس زایی چون بیماری و حرارت بسیار حساس هستند. نوع تغذیه در مرحله رشد نقش بسیار مهمی برای کیفیت تخمها و جوجه های جوان دارد.
تغذیه جوجه های جوان با پروتئین بالا در هفته نخست مشکلاتی را در پاها ایجاد می کند. این مسئله ممکن است مربوط به مدیریت و ژنتیک باشد. جوجه هایی که با تلاش خود از پوسته تخم خارج شوند بقای بهتری نسبت به آنهایی که با دست انسان خارج می شوند، نشان می دهند. بستر جوجه های جوان به توجه خاصی نیاز دارد. بلعیدن سنگ ریزه ها، شن و قطعات ریز چوب باعث مسدود شدن پیش معده و سنگدان شده و هراز گاهی سبب مرگ آنها می گردد.
جوجه شترمرغ هر ماه حدود ۳۰ سانتیمتر رشد می کند که بعد از سه ماه به وزنی حدود ۵/۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم می رسد و در عرض یک سال وزنی حدود ۹۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم را بدست می آورند و بعد از این مدت آماده روانه شدن به کشتارگاه می گردند. برای تکثیر بایستی ۱۸ الی ۳۰ ماه از عمرشان گذشته باشد.
● وجه تسمیه شترمرغ:
نام Ratite که ریشه لاتین دارد اولین بار برای پرندگان بزرگی که قدرت پرواز نداشته و دارای سینه پهنی بوده یعنی فاقد استخوان سینه و دونده خوبی محسوب می شدند گرفته شده است. سایر گونه های سینه پهن شامل Emu ها و Cassowary که مربوط به استرالیا بوده و Kiwi ها مربوط به نیوزیلند می باشند.
نام شترمرغ از ریشه یونانی آن Struthio camelus گرفته شده و ریشه لاتین آن Struthocamelus می باشد.
واژه Camelus یعنی شترمانند یا بعبارتی مرغ شترسان که بیان کننده موجودی است با گردن دراز و چشمانی برجسته با مژگانی نسبتاً بلند و جثه ای بزرگ و با قابلیت زندگی در بیابانهای گرم و سوزان.
گونه های Struthio شامل چهار زیرگونه به شرح زیر می باشند:
۱) Struthio camelus australis
مربوط به آفریقای جنوبی
۲) camelus camelus Struthio
مربوط به آفریقای شمالی
۳) camelus massaicus Struthio
مربوط به شرق آفریقا
۴) camelus molybdophanes Struthio
مربوط به سومالی و اتیوپی
شترمرغ نر در سنین بلوغ دارای گردنی دراز و پرهای زینتی است و ماده آن دارای پر زینتی به رنگ خاکستری است. شترمرغ از سن چهار ماهگی به بعد بتدریج صاحب پرهای زینتی می شود. ماده ها کمی زودتر از نرها به سن بلوغ می رسند که حدود دو سالگی است.
امروزه آفریقا بیش از ۷۰ درصد بازار شترمرغ جهان را به خود اختصاص داده است ولی با این وجود در مناطقی چون آمریکا (مرکزی، جنوبی، شمالی)، استرالیا، اروپا و سایر نقاط خاور دور و آسیا بازار تولید و فروش آن روبه گسترش است.
زمان کشتار اقتصادی شترمرغ در ۹ ماهگی است که نه تنها پوست نرم وخوبی را در این هنگام تولید نموده بلکه حدود ۴۰ کیلوگرم گوشت سالم با حداقل کلسترول را عرضه می نماید. گوشت شترمرغ نسبت به ماهی و بیشتر ماکیان پرورشی کلسترول کمتری دارد.
▪ بازار گوشت شترمرغ:
بازار گوشت شترمرغ درجهان به سرعت رو به گسترش است است و می رود تا جانشین مصرف سایر گوشتهای قرمز در جهان گردد.
▪ بازار پوست:
با توجه به شکل و شمائل ویژه، پوست این پرنده در دوره های خاصی هواداران بسیاری دارد و هم اکنون نیز محصولات بدست آمده از پوست آن با قیمتهای گزافی در بازارهای جهانی به فروش می رود.
به هر حال توجه داشته باشید که پیش از دست زدن به هر کاری تمامی جوانب را در نظر گرفته و سپس اقدام کنید و با این روش احتمال موفقیت خود را افزایش دهید
